Mariusz Wołos

---

Życiorys

Jest absolwentem studiów z zakresu historii, ze specjalizacją archiwalną na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie zdobył tytuł doktora w 1997 roku na Wydziale Nauk Historycznych. Tematem swojej pracy doktorskiej była analiza życia politycznego Alfreda Chłapowskiego, który pełnił rolę posła i ambasadora Rzeczypospolitej w Francji w latach 1924-1936. Interesujące jest, że w 2004 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pt. „Francja – ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924-1932”. W 2014 roku otrzymał tytuł naukowy profesora.

Doświadczenie zawodowe zdobywał rozpoczęły od 1 października 1993 roku jako asystent, a następnie adiunkt w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK w Toruniu. Pracował tam do 31 maja 2011 roku, a od 1 stycznia 2006 pełnił stanowisko docenta, aktualnie jest profesorem w Instytucie Historii PAN w Warszawie. W 2011 roku przeszedł na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Katedrze Historii Najnowszej Instytutu Historii i Archiwistyki przy Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Od 2015 roku kierował Katedrą Najnowszej Historii Powszechnej w tym samym Instytucie, a od 1 maja 2016 roku jest profesorem zwyczajnym.

W ciągu swojej kariery Mariusz Wołos pełnił wiele znaczących ról, w tym w latach 2004–2005 był zastępcą dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki UMK, a w latach 2005-2007 prodziekanem Wydziału Nauk Historycznych tego uniwersytetu. Pełnił także funkcję dyrektora Stacji Naukowej PAN w Moskwie oraz Stałego Przedstawiciela PAN przy Rosyjskiej Akademii Nauk. Dodatkowo, w kadencji 2016-2020 był prorektorem ds. nauki Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Aktualnie pełni funkcję przewodniczącego polsko-rosyjskiej komisji dwustronnej do spraw doskonalenia treści podręczników szkolnych historii.

W latach 2015–2021 był redaktorem naczelnym czasopisma naukowego „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”. W 2013 roku został wybrany do sześcioosobowej Rady Naukowej ds. Historycznych, której zadaniem było doradztwo przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie pozostawał do lipca 2016 roku. Jako aktywny uczestnik życia naukowego, pełnił rolę członka i sekretarza naukowego Prezydium Komitetu Nauk Historycznych PAN w latach 2015-2019. Jego zaangażowanie w naukę zaowocowało przystąpieniem do Rady Doskonałości Naukowej I kadencji w 2019 roku.

Mariusz Wołos jest również członkiem Polsko-Rosyjskiej Grupy do Spraw Trudnych oraz korzysta z licznych kontaktów międzynarodowych w ramach swojej działalności naukowej. Należy do Polskiego Towarzystwa Historycznego, Toruńskiego Towarzystwa Naukowego, Rady Naukowej Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie oraz stowarzyszeń międzynarodowych, takich jak Association internationale d’histoire contemporaine de l’Europe. Utrzymuje stałą współpracę z instytucjami naukowymi w Rosji, Francji, Austrii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.

W 2013 roku Mariusz Wołos odebrał Nagrodę KLIO w kategorii „monografia naukowa” za swoją książkę pt. „O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925-1926”. Ta książka została później uznana za „Książkę Miesiąca” przez Magazyn Literacki „Książki” i była nominowana w plebiscycie na „Książkę Historyczną Roku”. W 2018 roku otrzymał medal Wacława Jędrzejewicza od Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, honorując jego znaczące osiągnięcia w badaniach dotyczących historii XX-lecia międzywojennego w Polsce.

W 2021 roku, wraz z Markiem Kornatem, otrzymał nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych za „Najlepszą publikację w języku polskim z zakresu historii polskiej dyplomacji” za monografię pt. „Józef Beck. Biografia”. Jego zainteresowania naukowe obejmują historię dyplomacji, historię II Rzeczypospolitej, sowietologię, biografistykę oraz współczesną historiografię rosyjską i polską. Dodatkowo, bada mniejszości narodowe w Polsce oraz Europie.

Wołos prowadził wykłady gościnne na Université Michel de Montaigne – Bordeaux 3 we Francji oraz w Rosyjskim Państwowym Uniwersytecie Humanistycznym w Moskwie. Pełnił również funkcję tutora w Les Ecoles Militaires Saint-Cyr – Coëtquidan we Francji. Jako autor, stworzył ponad 250 publikacji naukowych oraz około 130 publikacji popularnonaukowych w językach polskim, angielskim, niemieckim, francuskim, rosyjskim i włoskim. Jego wkład w naukę został doceniony medalem Komisji Edukacji Narodowej w 2012 roku oraz Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości w 2021 roku. W 2024 roku otrzymał Nagrodę im. Joachima Lelewela.

Wybrane publikacje

Książki

Lista publikacji autorstwa Mariusza Wołosa obejmuje szereg znaczących biografii i prac naukowych. Wśród najważniejszych tytułów znajduje się praca poświęcona Alfredowi Chłapowskiemu, ambasadorowi Polski we Francji, wydana w Toruniu w 1999 roku, która doczekała się dodruku w 2001, a jej objętość wynosi 342 strony.

Inną istotną pozycją jest biografia generała Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego, opublikowana również w Toruniu w 2000 roku, licząca sobie 160 stron. Opracowanie „Francja-ZSRR. Stosunki polityczne w latach 1924-1932” z 2004 roku to kolejna istotna pozycja, która zawiera 674 strony dogłębnej analizy tego okresu historycznego.

Warto również zwrócić uwagę na publikację dotyczącą stosunków politycznych między ZSRR a Polską, pod tytułem „Треугольник Москва-Варшава-Берлин”, która ukazała się w 2011 roku w Sankt Petersburgu, liczącą 220 stron, współautorstwa z Julią Kantor.

Książka „O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym” z 2013 roku, bada dyplomację sowiecką wobec Polski w trudnym okresie lat 1925-1926 i zawiera 462 strony. W 2015 roku Wołos opublikował dzieło „Ojczyźnie służy”, będące biografią Damiana Stanisława Wandycza, w której prezentuje 303 strony życia tej znaczącej postaci.

Publikacje „Przerwana droga do Niepodległej” oraz „Józef Beck. Biografia”, które ukazały się odpowiednio w 2016 i 2020 roku, również mają swoje stałe miejsce w dorobku autora, przy czym ostatnia z nich liczy aż 1152 strony i powstała w współpracy z Markiem Kornatem.

Redakcje, współredakcje, edycje źródeł

Mariusz Wołos aktywnie uczestniczy również w redagowaniu i współredagowaniu wielu przedsięwzięć wydawniczych. Przykładem jest księga jubileuszowa poświęcona Profesorowi Mieczysławowi Wojciechowskiemu, zatytułowana „Nad Bałtykiem. W kręgu polityki, gospodarki, problemów narodowościowych i społecznych w XIX i XX wieku”, która ukazała się w 2005 roku i liczy 1258 stron.

Kolejny przykład jego działalności to zbiór studiów „Z dziejów chrześcijaństwa”, wydany w 2007 roku, którego pierwszy tom zawiera 148 stron i jest wspólnym opracowaniem pod redakcją Piotra Kurlendy oraz Mariusza Wołosa.

W 2008 roku ukazały się m.in. „Polskie Dokumenty Dyplomatyczne” pod redakcją Wołosa oraz „Organizacje młodzieżowe w XX wieku”, które również koncentrują się na ważnych aspektach polskiej historii XX wieku i liczą 366 stron.

W tym samym roku powstały również publikacje, takie jak „Polska bez Marszałka” oraz „Революционная Россия 1917 г. и польский вопрос”, które ilustrują głębię analizy relacji polsko-sowieckich oraz zjawisk społecznych.

Wołos redagował również wiele prac skupiających się na specyficznych aspektach historii, na przykład tomy dotyczące narodów Gabsburgskiej monarchii lub dokumenty do historii stosunków polsko-sowieckich, które wciąż przyciągają uwagę badaczy i pasjonatów historii.

Ostatnie projekty, takie jak „Galicyjskie drogi ku niepodległości” oraz „Protokoły posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1923”, podkreślają jego wkład w badania nad historią polityczną Polski XX wieku.

---

Oceń: Mariusz Wołos

---