Góra Chełmska

---

Położenie

Góra Chełmska ma niezwykle istotne znaczenie geograficzne, rozdzielając Równinę Słupską od Równiny Białogardzkiej. Ta formacja morenowa rozciąga się w wschodniej części miasta Koszalina, będąc odległą od Morza Bałtyckiego o zaledwie 8 km w linii prostej.

W północno-wschodniej części Góra Chełmska jest źródłem strumienia Grodna, który wpływa do rzeki Unieści. U stóp tego wzgórza, z północnej strony, przebiega droga krajowa nr 6, łącząca Koszalin z Słupskiem. Natomiast w części południowej znajduje się droga wojewódzka nr 206, znana też jako ul. Zwycięstwa.

Centralną część wału przecina ulica Słupska, prowadząca od osiedla Jedliny do wsi Kłos. Komunikację z centrum Koszalina zapewniają autobusy komunikacji miejskiej, szczególnie linia nr 23, która ułatwia dostęp do tego malowniczego miejsca.

W pobliżu Góry Chełmskiej znajduje się sporo bezpłatnych miejsc parkingowych, idealnych dla odwiedzających, którzy chcą zrelaksować się w okolicy. Wierzchołek można zdobyć po około 40 minutach spaceru przez tereny rekreacyjne, wyruszając z obszaru stadionu Gwardii na osiedlu Przylesie.

Zagospodarowanie

Na Krzyżance znajduje się imponująca wieża widokowa, która została zbudowana w 1888 roku. Przyciąga ona licznych turystów, oferując dostęp do jej szczytu i wspaniałych widoków. Na wieży zostało także zainstalowane urządzenie, które emituje sygnał radiowy, co czyni to miejsce jeszcze bardziej interesującym.

Podczas gdy na południe od Krzyżanki, wzdłuż ulicy Słupskiej, jest zlokalizowany Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy „Góra Chełmska”. Ośrodek ten odpowiedzialny jest za nadawanie sygnału dla siedmiu stacji radiowych oraz dwóch multipleksów telewizyjnych, co pokazuje znaczenie tego miejsca dla komunikacji w regionie.

Warto również zauważyć, że przy północnym podnóżu Krzyżanki zbudowano stadion sportowy, co czyni tę lokalizację atrakcyjną nie tylko dla entuzjastów turystyki, ale również dla miłośników sportu. Na Górze Chełmskiej utworzono z kolei park linowy, który przyciąga rodziny z dziećmi oraz młodzież szukającą aktywności na świeżym powietrzu.

Na Krzyżance znajduje się także Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej, które pełni funkcję sanktuarium diecezjalnego, będąc jednocześnie ważnym punktem pielgrzymkowym.

W 2011 roku rozpoczęto szeroko zakrojone i wieloetapowe prace remontowe, które mają na celu modernizację tej wyjątkowej lokalizacji. Pierwszy etap, który trwał od 2011 do 2013 roku, obejmował renowację elewacji wieży widokowej, w tym wymianę okien oraz odnowienie tarasu widokowego. W drugim etapie wzmocniono fundamenty wieży, wykorzystując 55 żelbetowych pali o długości 12 metrów, aby zwiększyć jej stabilność.

Obecnie realizowany jest trzeci etap prac, który przewiduje budowę centrum pielgrzymkowo-turystycznego. W jego skład wejdzie aula, muzeum, kaplica, kawiarnia, pomieszczenia dydaktyczne oraz węzeł sanitarny, co z pewnością uczyni to miejsce jeszcze bardziej atrakcyjnym dla odwiedzających.

Historia

Na szczycie Góry Chełmskiej odkryto pozostałości działalności ludzkiej datowane na wczesne średniowiecze. Ciekawe jest to, że ta działalność nie była związana z osadnictwem, lecz miała charakter symboliczny. Znaleziono ślady palenisk oraz resztki konstrukcji, które w przeszłości były interpretowane jako pozostałości po świątyni pogańskiej.

Najwcześniejsza wzmianka o Górze Chełmskiej sięga roku 1214, kiedy to książę Bogusław II nadał klasztorowi norbertanów znajdującemu się w Białobokach wieś Koszalin. W dokumentach położenie wsi opisano jako iuxta Cholin, co w tłumaczeniu oznacza „w pobliżu Chełma” (Gollenberg). Ten fakt potwierdza, że Góra Chełmska pełniła istotną rolę jako punkt orientacyjny w okolicy.

Na przełomie XII i XIII wieku na Krzyżance wzniesiono kaplicę poświęconą Najświętszej Marii Pannie. Od XII wieku aż do około 1530 roku, to miejsce stało się centrum kultu chrześcijańskiego oraz pielgrzymek. Na cmentarzu przy sanktuarium maryjnym spoczywają pątnicy, którzy osobiście wybrali tę lokalizację jako swoje miejsce wiecznego odpoczynku.

W latach 1959–1962 oraz 1986–1987, na Krzyżance prowadzone były badania archeologiczne, które ujawniły relikty murów kaplicy z XIII wieku, pozostałości kościoła z XV wieku oraz wczesnośredniowieczne cmentarzysko. Te znaleziska są istotne dla udokumentowania historycznego kultu chrześcijańskiego w tym regionie.

Oronimia

W czternastym wieku, a dokładnie w dokumentach z 1214 roku, występuje pierwsza wzmianka dotycząca tego wzniesienia, które określone zostało jako Cholin, co w tłumaczeniu oznacza Chełm, znany również jako Gollenberg.

W niemieckich tradycjach piśmienniczych można znaleźć różnorodne nazwy tego miejsca, takie jak Gollenberg oraz Gollen. Interesujące jest, że na mapie niemieckiej z 1789 roku widniała nazwa Der Gollen Berg.

W analizie opublikowanej w 1902 roku, ks. Stanisław Kujot wspomniał o Otto oraz o tym, że „nie był on nawet w Koszalinie pod Gołą górą, w pobliżu Kołobrzega”. Warto zaznaczyć, że na mapie wojskowej z 1947 roku, cały obszar morenowy został ujęty pod nazwą Góry Chełm.

Dwa lata później, w 1949 roku, nastąpiła zmiana urzędowej nazwy na Gołogóra, co zastąpiło dotychczasową niemiecką nazwę Gollen Berg. Przełomowy moment stanowi rok 1955, kiedy to na mapie turystycznej całe pasmo morenowe, otoczone dolinami rzek Unieści oraz Dzierżęcinki, zostało określone jako „Gołogóra”.

Z kolei według mapy turystycznej z 1956 roku, całe pasmo wzgórz zostało podzielone na trzy główne szczyty: Krzyżankę, Leśnicę i Krzywogórę.

Szlaki turystyczne

Na szczycie Góry Chełmskiej znajduje się węzeł z różnorodnymi, znakowanymi szlakami turystycznymi, które przyciągają wielu turystów oraz pielgrzymów.

• szlak pielgrzymkowy im. Papieża Jana Pawła II, prowadzący z Góry Chełmskiej do Polanowa,
• szlak im. Józefa Chrząszczyńskiego, łączący Górę Chełmską z Tychowem,
• szlak Porwanego Księcia, który prowadzi z Koszalina ulicą Gdańską przez Górę Chełmską do Sianowa,
• szlak Pętla Tatrzańska, idący z Koszalina ulicą Gdańską do Góry Chełmskiej,
• Pomorska Droga św. Jakuba, która biegnie z Gdańska przez Górę Chełmską do Szczecina.

---

Oceń: Góra Chełmska

---